قال على علیه السلام: الناسُ أبناءُ ما یُحسِنونَ‏ هدایة العلم: 127

کسب حسنات‏

اهل معنى آن پاک‏دلانى هستند که بر اثر تحصیل بصیرت، دنیا را تجارتخانه‏اى براى کسب حسنات و فضایل مى‏دانند و آن را کشتزارى براى به دست آوردن محصولات آخرت و جهان ابدى به حساب مى‏آورند.

آنان دنیا را و هرچه در آن است با چشم دل مهمانخانه‏ى حضرت حق مى‏بینند و خود را مهمانى که باید با مصرف کردن نعمت‏هاى حضرت محبوب در کار بندگى خالصانه براى خدا و خدمت به مردم قرار گیرند. و توجه دارند که جز از راه معرفت دینى و عمل به آیات الهى و آراسته شدن به حسناتى که به آنان جمال معنوى و زیبایى باطنى مى‏بخشد رسیدن به مقام عبادت و خدمت میسّر نیست.

آنان علاوه بر تأمین معاش مادى از راه کسب حلال بر اساس گفتار رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم که فرمود:

الکاسِبُ حَبیبُ اللَّه‏

 کسب کننده براى روزى حلال دوست و حبیب خداست.

به کسب حسنات و فضایل و امور معنوى و روحى و تأمین نیازهاى باطنى و ساختن زندگى پاک و آخرت آباد اقدام مى‏کنند و در این مسیر باارزش از هیچ کوششى دریغ نمى‏ورزند. آنان بخشى از اوقات خود را به شناخت قرآن‏ و روایات و فهم تکالیف و مسؤولیت‏ها اختصاص مى‏دهند و مى‏کوشند که تمام حرکات و اعمال و حالات خود را با آیات کتاب حق و روایات اهل بیت عصمت هماهنگ کنند.

این فقیر به برخى از آیات و روایاتى که همیشه اهل معنى دنبال آن بودند تا خود را با آن آیات و روایات تطبیق دهند اشاره مى‏کنم، باشد که همه‏ى ما از آن آراستگان به حقایق درس بگیریم و وجود مبارکشان را در همه‏ى امور زندگى سرمشق خود قرار دهیم.

اهل معنى و توحید

اهل معنى با به کارگیرى خرد و عقل، حق را در همه‏ى شؤون پذیرفتند و از تکبر در برابر آن اجتناب ورزیدند و به دنبال این آیه‏ى کریمه با همه‏ى وجود تسلیم توحید شدند و از هر بت و طاغوتى دورى جستند و به رحمانیت و رحیمیت حضرت معبود متصل شدند:

«وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ» «1».

و معبود شما معبود یکتاست، هیچ معبودى جز او نیست، رحمتش بى‏اندازه و مهربانى‏اش همیشگى است.

اهل معنى در همه‏ى حالات و در همه‏ى شؤون و در همه‏ى شرایط و در حادثه‏هاى شیرین و تلخ، شرک نمى‏ورزند و از اتصال به وحدانیت حق یک چشم به هم زدن غفلت نمى‏ورزند و هر معبود باطلى را از خیمه‏ى حیات خود نفى مى‏کنند و در ظاهر و باطن با هر معبود باطلى در جنگ و ستیزند.

آنان مطلع الفجر توحید ذات و توحید افعال و توحید صفاتند، و سراپا آیینه‏ى‏ تمام نماى اسما و صفات حضرت محبوبند.

آنان قدمشان قدم عبادت، و حرکتشان در جهت خدمت به خلق، و زبانشان زبان هدایت، و گوششان گوش شنیدن حقایق و معارف، و نیت و فکرشان خدا و آخرت، و عملشان عمل صالح است؛ و این همه را از برکت توحید و اتصال به حق و کرنش و فروتنى در برابر معبود یکتا دارند.

آنان به زبان حال و قال به محضر حضرت حبیب عرضه مى‏دارند:

اهل معنى و نبوت‏

دل باختگان به حق، بصیران عاشق، عارفان صادق با توجه به حقایق اصیل و دلایل قویم و براهین جلى به این واقعیت آگاه شدند که معلمان واقعى و راهنمایان حقیقى و دل سوزان شفیق و مصلحان رفیق و آنان که خیر دنیا و آخرتشان را تضمین مى‏کنند و خوشبختى و سعادت امروز و فردایشان را تأمین مى‏نمایند، پیامبران الهى هستند.

اهل معنى وجودشان را به این شجره‏ى طیّبه و درخت ملکوتیّه پیوند زدند و سراپا تسلیم آن بزرگواران شدند و در همه‏ى شؤون زندگى به آن انوار الهى اقتدا کردند.

آنان به این حقیقت قرآنى با عمق باطن توجه نمودند که امید مثبت بستن به خدا و طمع در آخرتِ آباد ورزیدن و غرق شدن در یاد خدا، فقط و فقط در سایه‏ى اقتدا به نبوت و رسالت و اسوه و سرمشق قرار دادن پیامبر حاصل مى‏شود:

«لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً» «3».

یقیناً براى شما در همه‏ى شؤون رسول خدا سرمشق نیکویى است، سرمشق نیکو براى کسى که پیوسته به خدا و روز قیامت امید مى‏بندد و بسیار یاد خدا مى‏کند.

اهل معنى نوح‏وار به اجراى مسؤولیت‏ها و تکالیف خود ادامه مى‏دهند و در این راه از هیچ حادثه‏اى نمى‏هراسند و سستى و خستگى به خود راه نمى‏دهند.

اهل معنى ابراهیم‏وار با بت و بت‏پرست و طاغوت و طاغوت‏پرست مبارزه مى‏کنند و از آتش کینه و دشمنى دشمنان و آزار و اذیت آنان هراسى به دل نمى‏گیرند.

اهل معنى موسى‏وار با فرعون درون و برون و با فرعونیان پست و زبون و با قارون‏ها و هامان‏هاى زمانه مبارزه مى‏کنند و تا هلاک شدن ستمگران از پاى نمى‏نشینند.

اهل معنى عیسى‏وار به نجات مردم از شرّ یهودیان مادى‏گر و تحریف‏گران از خدا بى‏خبر و ثروتمندان غرق‏شده در شهوت و دنیا پرستان ستمگر برمى‏خیزند و به احیاى قلب و جان مردگان اقدام مى‏کنند و کوردلان غافل را چشم بصیرت مى‏بخشند، و بیماران فکرى و روانى را شفا مى‏دهند.

اهل معنى احمدوار قدم به بتخانه‏ى درون و برون مى‏گذارند و با دست عقل، على‏صفت بت‏ها را مى‏شکنند و از خانه‏ى دل‏ها بیرون مى‏ریزند و قلب را تبدیل به عرش رحمان و حرم محبوب مى‏کنند و ابوجهل‏ها و ابولهب‏هاى درونى و برونى را از سر راه زندگى بندگان خدا برمى‏دارند.

اهل معنى ایوب‏وار در راه خدا صبر و استقامت مى‏ورزند و براى حل مشکلات در آب خنک رحمت و اراده‏ى خدا فرو مى‏روند و از این راه به بهره‏هاى فراوان مادى و معنوى دست مى‏یابند و خود را با بندگى خالص به اوج رضاى دوست مى‏رسانند.

اهل معنى یوسف‏وار بر آزار برادران استقامت مى‏ورزند و در تاریکى چاه دنیا از طریق بندگى و راز و نیاز به خدا متوسل مى‏شوند و در کاخ شهوت و ثروت با زلیخاى نفس مبارزه مى‏کنند و در زندان دنیا به خاطر خدا پایدارى و صبر مى‏نمایند و خود را از نردبان تقوا و استقامت به عزیزى مصر وجود مى‏رسانند.

اهل معنى خضروار به دنبال چشمه‏ى معرفت و عرفانند، تا با نوشیدن از آن مایه‏ى حیات به حیات جاودان رسند و به کشف اسرار نایل آیند و مردمان را از ظلمت تن رهایى بخشند و آنان را به این معنى آگاهى دهند که علم و معرفت و عرفان و بصیرت سرمایه‏ى جاودانى و دست‏مایه‏ى خیر دنیا و آخرت و کیمیاى طلا کننده‏ى مس وجود و روزنه‏ى ورود به حقایق غیب و شهود است.

اهل معنى و قرآن‏

اهل معنى قرآن را به عنوان کتاب زندگى، کتاب فرمان‏ها و احکام حق، کتاب دانش و بصیرت، کتاب عرفان و حقیقت، کتاب حق و واقعیت، کتاب ذکر و حکمت و کتاب صدق و هدایت مى‏نگرند.

قرآن را پیشواى زندگى، دریاى نور، چراغ راهنما، شفاى دردها، شفیع قیامت مى‏دانند.

اهل معنى به این حقیقت یقین دارند که نزول قرآن مجید براى راهنمایى انسان به سوى حقایق غیب و شهود است، به این خاطر آنى از قرآن و هدایتش غفلت نمى‏ورزند و صبح و شام همه‏ى حرکات خود را با قرآن هماهنگ مى‏کنند.

آنان بر این آیه‏ى شریفه تکیه دارند و از نور این آیه در همه‏ى شؤون زندگى و حیات بهره مى‏گیرند:

«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً» «5».

بى‏تردید این قرآن به استوارترین راه هدایت مى‏کند و مؤمنینى را که همواره عمل شایسته انجام مى‏دهند بشارت مى‏دهد که براى آنان پاداش بزرگى است.

اهل معنى به این آیه‏ى کریمه توجه قلبى و عملى دارند که در آن چهار ویژگى به نفع انسان بیان مى‏کند:

«یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ» «6».

اى مردم از سوى پروردگارتان براى شما کتابى سراسر پند و موعظه و درمان دردهایى که در سینه‏هاست آمد و این کتاب براى مؤمنان هدایت و رحمت است.

اهل معنى پیوسته از پندها و موعظه‏هاى قرآن بهره مى‏گیرند. دردهاى معنوى و بیمارى‏هاى اخلاقى و روحى خود را با عمل به آیات قرآن درمان مى‏کنند و از هدایتش نصیب مى‏برند و خود را به وسیله‏ى قرآن مجید به رحمت بى‏نهایت حق متصل مى‏کنند.

اهل معنى نسبت به همه‏ى آیات قرآن که به وسیله‏ى خدا و پیامبر و امامان براى هدایت مردمان قرائت شده است سراپا گوشند تا بشنوند و عمل کنند و سراپا هوشند تا حقایقش را بفهمند و سراپا سکوتند و هرگز از پیش خود قانونى و حکمى در برابر قرآن نمى‏آورند تا با این عمل و فهم و سکوت به رحمت خدا برسند.

«وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» «7».

و هنگامى که قرآن قرائت شود به آن (براى عمل کردن) گوش فرا دهید و نسبت به آن سکوت ورزید (و با آوردن حکم و قانونى در برابرش زبان درازى نکنید) تا مورد رحمت قرار گیرید.

اهل معنى مى‏دانند که ایستادگى در برابر قرآن و آوردن قانونى و حکمى بر ضد آن نتیجه‏اى جز هلاکت و بدبختى ندارد و زبان بازان که از پیش خود بر خلاف قرآن قانون و حکم مى‏سازند و مردم را از ساحت کتاب حق دور مى‏کنند به عذاب ابد و آتش همیشگى دچار مى‏شوند.

داستانى از زیان شکستن سکوت‏

دو لک لک و یک لاک پشت در صحرایى سبز و خرم و در کنار درختانى پربار و چشمه‏اى از آب خوشگوار و رودى سرشار از مایه‏ى حیات، روزگار به خوشى مى‏گذراندند.

دو لک لک با فرا رسیدن فصل خزان و هجوم باد پاییزى به محلى دیگر که داراى هواى مطبوعى بود و در آنجا آذوقه و غذا به وفور وجود داشت، سفر مى‏کردند و در اواسط بهار و سرسبزى صحرا به جایگاه اصلى باز مى‏گشتند.

لاک پشت از غیبت چند ماهه‏ى دو یار دیرین خود غم و غصه داشت و علاقه‏مند بود همراه آن دو دوست مهربانش ییلاق و قشلاق کند.

نزدیک فصل خزان از دو لک لک درخواست کرد که او را همراه خود به منطقه‏اى که از خزان و سرماى زمستان در امان است ببرند.

به او گفتند: با این کیفیتى که تو حرکت مى‏کنى همراهى با ما برایت میسر نیست؛ زیرا ما این سفر را در مدتى کوتاه و طى چند روز به پایان مى‏بریم و براى تو این قدرت نیست که مسیر سفر را حتى در طول چند ماه طى کنى، اگر علاقه دارى با ما در این سفر همراه شوى باید در برابر نقشه‏اى که ما براى بردن تو داریم تسلیم محض باشى و هرگز در طول سفر دهان براى سخن گفتن باز نکنى‏ و سکوت حکیمانه و عاقلانه را نشکنى؛ زیرا شکستن سکوتت با هلاکتت مساوى خواهد بود.

لاک پشت به دو یار مهربانش قول داد در طول سفر از سکوت دست برندارد و زبان به سخن گفتن باز نکند و از فضولى در برابر نقشه‏ى آنان بپرهیزد.

دو لک لک چوبى کوتاه و مناسب آوردند و به لاک پشت گفتند تو وسط این چوب را با دهانت محکم بگیر و ما هم دو سر چوب را با پاى خود محکم مى‏گیریم و سپس به پرواز مى‏آییم و تو را به این صورت بدون کندى و معطّلى به قشلاق مى‏بریم.

دو لک لک، لاک پشت را با خود برداشتند و با پروازى تیز به سوى محل مورد نظر به حرکت درآمدند. در راه از بالاى قریه‏اى در حال عبور بودند که اهل قریه با دیدن این منظره شگفت‏زده شدند و گفتند این چه داستانى است؟ دو لک لک لاک پشتى را اسیر خود کرده و با مقید کردنش به چوبى خشک او را با خود به سفر مى‏برند! لاک پشت از سخن اهل قریه دلگیر شد، خواست پاسخ آنان را بدهد، مجبور به باز کردن دهان شد، باز کردن دهان همان و از اوج هوا به زمین افتادن همان و به هلاکت رسیدن همان!!

آرى، سزاى زبان درازان و قانون پردازان در برابر قرآن که مى‏خواهد انسان را به اوج معنویت و رشد و کمال پرواز دهد و دنیا و آخرتى آباد براى او بسازد جز سرنگونى و نگونسارى و هلاکت چیزى نیست، به همین خاطر قرآن مجید مى‏گوید: در برابر من فقط گوش باشید، براى به هوش بودن و عمل کردن، و سکوت باشید براى نجات یافتن، تا مورد رحمت خدا قرار گیرید و به سعادت دنیا و آخرت برسید.

اهل معنى و ولایت و امامت‏

اهل معنى از طریق قرآن به این حقیقت آگاهند که دین بدون امام معصوم‏ و رهبرى و ولایت او کامل نیست و نعمت حق بى‏وجود او بر بندگان تمام نخواهد بود و اسلام بى امام معصوم مورد رضاى خدا نمى‏باشد.

«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» «8».

امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را براى شما [به عنوان‏] آیین برگزیدم.

این آیه بر اساس اغلب تفاسیر اهل سنت و همه‏ى تفاسیر شیعه در روز هجدهم ذوالحجه که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و سلم به فرمان خدا على بن ابى طالب امیرالمؤمنین علیه السلام را به رهبرى و ولایت و زمامدارى امت نصب کرد نازل شد، و به این خاطر خداى مهربان بیان داشت که امروز که على بن ابى طالب به ولایت و رهبرى و اداره‏ى امور امت منصوب شد دین شما را برایتان کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را با وجود على براى شما به عنوان دین رضایت دادم.

اگر مردم پس از درگذشت پیامبر صلى الله علیه و آله، ولایت و رهبرى امیرالمؤمنین علیه السلام را مى‏پذیرفتند و زیر بار غیر متخصص نمى‏رفتند به تدریج ملت‏هاى جهان به اسلام مى‏گراییدند وسفره‏ى دانش و معرفت و عدل و عدالت و درستى و امانت و همبستگى و وحدت در پهنه‏ى زمین پهن مى‏شد و انسان تا قیامت از تفرقه و فتنه و آشوب و پلیدى و بى‏دینى و فساد و شر و گناه و معصیت در امان مى‏ماند.

حضرت باقر علیه السلام مى‏فرماید: فریضه‏هاى الهى که یکى پس از دیگرى به تدریج نازل شد، ولایت و رهبرى آخرین فریضه‏اى بود که اعلام شد و پس از آن، آیه‏ى اکمال دین و اتمام نعمت نازل گشت‏ «9».

آرى، خدا فرایض را با ولایت امام معصوم کامل کرد؛ زیرا پیامبر اسلام آنچه را خدا از دانش و معرفت و علم و بصیرت نزد او به ودیعت نهاده بود به آگاهى و اطلاع على علیه السلام رساند و پس از على علیه السلام در یازده فرزندش که به فرمان حق اوصیا و جانشینان پیامبر بودند قرار گرفت و به همین خاطر اهل بیت علیهم السلام پس از قرآن به عنوان ثقل دیگر دین معرفى شدند و از سوى پیامبر اعلام شد که اگر امت به این دو ثقل تمسک جویند هرگز چهره‏ى سیاه و زشت گمراهى را نخواهند دید.

حضرت باقر علیه السلام درباره‏ى اهمیت و عظمت ولایت و رهبرى معصوم مى‏فرماید:

بُنِىَ الإسلامُ عَلَى خَمسٍ: عَلَى الصَّلاةِ وَالزَّکاةِ وَالصَّومِ وَالحَجِّ وَالوِلایَةِ، وَلَم یُنادَ بِشى‏ءٍ کَما نُودِىَ بِالوَلایَةِ «10»

. اسلام بر پنج حقیقت بنا شده: بر نماز و زکات و روزه و حج و رهبرى و ولایت، و مردم را به چیزى هم چون ولایت ندا نداده‏اند.

اهل معنى پس از پیامبر و قرآن حقایق و معارف و احکام و سنن و حلال و حرام و رموز و اشارات و لطایف و معانى را از طریق دارنده‏ى ولایت و رهبرى دریافت مى‏کنند و احدى را به جاى آن قبول ندارند و به دستور قرآن از صاحبان ولایت حقه به عنوان اولوالامر اطاعت و پیروى مى‏نمایند.

از حضرت صادق علیه السلام در رابطه با معناى شجره‏ى طیّبه که در آیه‏ى بیست‏ و ششم سوره‏ى ابراهیم ذکر شده است‏ «11» پرسیدند. حضرت پاسخ داد:

رسول خدا ریشه‏ى درخت و امیرالمؤمنین تنه‏ى آن و امامان از نسل پیامبر و على شاخه‏هاى آن و دانش و معرفت امامان میوه‏ى آن و شیعیانِ مؤمنشان برگ‏هاى آن هستند... «12».

اهل معنى و عمل‏

بینایان راه و آگاهان طریق اللَّه و عارفان شیدا که همه‏ى ظواهر زندگى را براى دست یافتن به معنا مى‏خواهند بر اساس آیات کتاب خدا که آنان را به عمل صالح خوانده و به جهاد در راه دوست دعوت کرده با همه‏ى وجود فرمان‏ «وَ اعْمَلُوا صالِحاً» «13» را با گوش جان شنیده و طوق بندگى حق را به گردن انداخته و لحظه‏اى از عمل غافل نمى‏شوند و با معرفت و همت و عشق قدم در وادى عمل مى‏گذارند و خالص و بى‏ریا به کوشش برمى‏خیزند و پاداشش را فقط به خدا امید دارند.

«وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ...» «14».

و آنان را که ایمان آورده‏اند و کارهاى شایسته انجام داده‏اند بشارت ده که براى آنان بهشت‏هایى است که از زیر درختانش نهرها جارى است.

«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» «15».

بى‏تردید کسانى که ایمان آوردند و کارهاى شایسته انجام دادن و نماز را برپا داشتند و زکات پرداختند پاداششان براى آنان نزد پروردگارشان محفوظ است، نه هیچ ترسى بر آنان است و نه اندوهگین مى‏شوند.

اهل معنى در عمل، اهل تجزیه و تفکیک احکام الهى نیستند؛ همه‏ى احکام خدا و حلال و حرام او در مرحله‏ى عمل و ترک براى آنان یکسان است. آنان واجبات بدنى، مالى و حقوقى را بدون تفاوت گذاشتن میان آنها ادا مى‏کنند و در این زمینه از ملامت هیچ ملامت‏گرى نمى‏هراسند.

اهل معنى که اهل توحید و نبوت و قرآن و ولایت و عمل هستند این حقایق را در وجود خود با حسنات اخلاقى و تقواى فکرى و قلبى و روحى تکمیل مى‏کنند و ساختمانى ملکوتى و حصارى عرشى براى خود به وجود مى‏آورند که با قرار گرفتن در آن از شرّ هر شیطانى و هجوم هر خنّاسى امان مى‏یابند و به تدریج نیروهایى الهى در آنان ظهور مى‏کند که با توسل به آن نیروها کارهایى شگفت در چهارچوب واقعیات دینى و شرعى از آنان سر مى‏زند که باور کردنش براى ظاهر بینان مشکل و براى بیرون رفتگان از دایره‏ى انسانیت غیرممکن است.

استاد اخلاق ما در درس اخلاقش که در پاره‏اى از مجلات دینى هم چاپ شده است مى‏فرمود:

انسان از روح که جنبه‏ى ملکوتى دارد و جسم که جهت ناسوتى و حیوانى دارد ترکیب شده است، از نظر روحى برتر از ملائکه و معنون به عنوان خلیفة اللَّه، مظهر اسما و صفات حق، برتر از همه‏ى موجودات، امین اللَّه و روح است، و از نظر جسمى هم معنون به عنوان ظلوم، جهول، کفّار، عجول، هلوع و جزوع است.

این دو عنصر مادى و معنوى با هم ترکیب شده‏اند و کیفیت چنین ترکیبى را هیچ کس جز حق یا کسانى که عملشان شهودى است نمى‏داند.

ترکیب این دو ضدّ، شاهکار خلقت است، با این ترکیب انسان میل به استکمال دارد و مى‏تواند به جایى برسد که به جز خدا نداند و نبیند.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بقره (2): 163.

(2)- فیض کاشانى، دیوان شعر، غزل 57.

(3)- احزاب (33): 21.

(4)- صادق سرمد.

(5)- اسراء (17): 9.

(6)- یونس (10): 57.

(7)- اعراف (7): 204.

(8)- مائده (5): 3.

(9)- کافى: 1/ 298، باب ما نص اللَّه عز و جل و رسوله على الأئمة، حدیث 4؛ تفسیر صافى: 1/ 421.

(10)- کافى: 2/ 18، باب دعائم الإسلام، حدیث 1.

(11)- «أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» ابراهیم (14): 24.

(12)- عن عمرو بن حریث قال: سالت ابا عبد اللَّه علیه السلام عن قول اللَّه‏ «کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» قال: فقال: رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم اصلها، وامیرالمومِنِینَ علیه السلام فرعها، والأئمة من ذریتهما اغصانها، وعلم الأئمة ثمرتها، وشیعتهم المؤمنون ورقها، هل فیها فضل، قال قلت لا واللَّه قال واللَّه ان المؤمن لیولد فتورق ورقة فیها وان المؤمن لیموت فتسقط ورقة منها.

کافى: 1/ 428، باب فیه نکت و نتف من التنزیل بالولایة، حدیث 80؛ تفسیر صافى: 1/ 886؛ تفسیر عیاشى: 42/ 22؛ بحار الانوار: 64/ 37.

(13)- مؤمنون (23): 51.

(14)- بقره (2): 25.

(15)- بقره (2): 277. (16)- فیض کاشانى، دیوان اشعار، غزل 298